28 czerwca sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg ogłosił, że jest turecka zgoda na wejście Finlandii i Szwecji w skład Paktu Północnoatlantyckiego. Przekonywał, że takie możliwości otwiera trójstronne memorandum zawarte między Turcją, Szwecją i Finlandią ([1]). Jeśli jednak dokładnie przyjrzymy się temu dokumentowi oraz reakcją na jego treść w Sztokholmie i Helsinkach, to sprawa członkostwa Finlandii i Szwecji w NATO wcale nie jest jeszcze przesądzona.

Można postawić tezę, że radość Stoltenberga z podpisania memorandum przypomina radość Morawieckiego z przyjęcia KPO przez Brukselę. W jednym i drugim przypadku schody dopiero się zaczynają.

Tak naprawdę umowa podpisana 28 czerwca, ustanawia “wspólny mechanizm” wdrażania “konkretnych kroków” w celu zatwierdzenia przez Turcję członkostwa Szwecji i Finlandii, w tym – tak jak to rozumie strona turecka – wniosków o deportację i ekstradycję 73 podejrzanych o terroryzm, a poszukiwanych przez Turcję, którzy są związani z Partią Pracujących Kurdystanu (PKK), oddziałami kurdyjskiej milicji YPG, Partią Unii Demokratycznej (PYD) i Fetullahist Terrorist Organization (FETO); egzekwowanie i stosowanie wobec tych grup nowych przepisów fińskiego kodeksu karnego i szwedzkiej ustawy o przestępstwach terrorystycznych; oraz dostosowania szwedzkiego i fińskiego prawa w celu umożliwienia sprzedaży i eksportu broni do Turcji (w praktyce oznacza to koniec embarga na broń dla Turcji, wprowadzonego po jej inwazji na Syrię w 2019 r.). Wszystkie te kroki zostały wymienione w pkt. 8 memorandum.

Pkt. 4 memorandum mówi wprost, że „jako potencjalni sojusznicy NATO, Finlandia i Szwecja udzielają Turcji pełnego wsparcia w walce z zagrożeniami dla bezpieczeństwa narodowego”.

Finlandia i Szwecja zobowiązują się w nim, że „nie będą udzielać wsparcia YPG/PYD oraz organizacji opisanej przez Turcję jako FETO”. Finlandia i Szwecja jednoznacznie potępiają wszystkie organizacje terrorystyczne dokonujące ataków na Turcję i wyrażają swoją najgłębszą solidarność z Turkami i rodzinami ofiar.

Co więcej w pkt. 5 napisano wprost, że „Finlandia i Szwecja potwierdzają, że PKK jest zakazaną organizacją terrorystyczną”. W związku z tym oba kraje zobowiązują się do zapobiegania działalności PKK i wszystkich innych organizacji terrorystycznych, a także zapobiegania działalności osób fizycznych należących do powiązanych i inspirowanych grup lub sieci powiązanych z tymi organizacjami terrorystycznymi. 

Amerykańskie, europejskie i polskie serwisy informacyjne przedstawiły przyszłe członkostwo Szwecji i Finlandii w NATO jako zwycięstwo Bidena i porażkę Władimira Putina. Na marginesie zauważono, że po podpisaniu memorandum odbyło się spotkanie Biden-Erdogan. Prezydent USA zapewnił swojego tureckiego odpowiednika, że jego administracja w pełni poprze ofertę Ankary na zakup myśliwców F-16 od Stanów Zjednoczonych ([2]).

Memorandum wbrew temu, co się twierdzi propagandowo, nie jest wcale zielonym światłem dla Szwecji i Finlandii w drodze do NATO.

Po zakończeniu szczytu w Madrycie prezydent Erdogan na konferencji prasowej ogłosił, że „Szwecja zobowiązała się wydać 73 terrorystów”. Co więcej dodał, że „jeżeli Szwecja i Finlandia nie wywiążą się z zobowiązań zapisanych w porozumieniu z Turcją, w sprawie warunków akcesji do NATO, wniosek ratyfikacyjny nie zostanie przesłany do tureckiego parlamentu”.

Szwedzkie media, w tym Svenska Daglabet ([3]) są przekonane, że słowa prezydenta Turcji jakoby rząd Szwecji zgodził się wydać 73 osoby podejrzewane o terroryzm, są nieprawdziwe, a całość jego wypowiedzi, to „taktyka Ankary, która wciąż chce odgrywać ważną rolę w procesie przyjęcia nowych krajów do NATO”.

Gazeta w komentarzu przypomniała słowa premier Szwecji Magdaleny Andersson, która stwierdziła, że rząd nie otrzymał dotychczas żadnej listy osób podejrzanych o terroryzm z żądaniem ich ekstradycji. Podkreśliła jednocześnie, że “w Szwecji obowiązuje szwedzkie prawo”. Oznacza to, że wnioski będą rozpatrywane przez niezależne sądy, a deportacja nie będzie możliwa w przypadku osób mających szwedzkie obywatelstwo.

Podobnie sprawę ocenia dziennik “Dagens Nyheter”, przypominając, że “kwestia 73 nazwisk osób poszukiwanych przez Turcję w Szwecji nie była przedmiotem ustaleń w Madrycie”. “Turcja wydaje się zachowywać, jakby chciała sprawdzić, czy można jeszcze docisnąć Sztokholm”. Z drugiej jednak strony zauważono, że „umowa zawiera wyraźne ustępstwo: Szwecja i Finlandia zobowiązują się nie udzielać wsparcia YPG/PYD”. To smutne, że kraje podejmują takie zobowiązanie wobec organizacji kurdyjskiej, która odegrała ważną rolę w walce z ISIS – zauważa komentator „Dagens Nyheter” ([4]).

W tej samej gazecie fiński prof. Martin Scheinin (profesor British Academy Global na Uniwersytecie Oksfordzkim, a w latach 2005-2011 specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka i zwalczania terroryzmu) przekonuje, żeby nie lekceważyć memorandum, bowiem dokument ten powinien być traktowany poważnie i postrzegany jako prawnie wiążący traktat państwowy ([5]).

Według niego w dokumencie znajdują się sformułowania, w których Finlandia wydaje się zobowiązać do zmiany swojego ustawodawstwa.

Uważam, że należy jak najszybciej zbadać, czy fiński parlament powinien zająć się umową, ze względu na te sformułowania – uważa prof. Scheinin.

Fiński profesor jest szczególnie krytyczny wobec punktu 5 memorandum, który dotyczy działań Szwecji i Finlandii w sprawach terrorystycznych. Uważa, że oba kraje zgodziły się zdefiniować terroryzm znacznie szerzej niż dotychczas.

Punkt ten potwierdza, że Szwecja i Finlandia postrzegają PKK, Partię Pracujących Kurdystanu, jako organizację terrorystyczną, tak jak wcześniej. To, co Scheinin postrzega jako problem, to to, że mówi się w tym punkcie również o innych grupach, które są “inspirowane i powiązane” z organizacjami terrorystycznymi.

W szczególności fraza “odrzucamy cele tych organizacji terrorystycznych”, jest alarmująca, mówi.

Ponieważ celem PKK jest niepodległy Kurdystan, sformułowanie to może również obejmować osoby i organizacje, które chcą osiągnąć niepodległy Kurdystan za pomocą demokratycznych środków – dodaje Scheinin.

Terroryzm powinien być zawsze definiowany przez działania, a nie przez cele. Szwecja i Finlandia nigdy nie powinny były dojść do porozumienia w tej sprawie – uważa fiński profesor.

Za zbyt dalekie ustępstwa wobec Erdogana, rząd premier Magdaleny Andersson jest w Szwecji krytykowany przez Partię Lewicy, Partię Ochrony Środowiska – Zielonych, a nawet przez część jej własnej Szwedzkiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej.

Szwedzki PEN-club wyraził obawy, że zawarta umowa daje możliwość przekazania Turcji oskarżanych przez Erdogana o terroryzm opozycyjnych dziennikarzy oraz pisarzy. Zresztą te obawy były wyrażane już w maju, kiedy 17 wybitnych szwedzkich pisarzy, wydawców, aktorów i dziennikarzy zamieściło na łamach Aftonbladet, Expressen, Dagens Nyheter i Svenska Dagbladet ogłoszenie, w którym apelowało do władz, aby w żadnym wypadku Szwecja nie przekazywała wydawców reżimowi Erdogana, który chce uciszyć swoich krytyków. Nie wpadnijcie w pułapkę Erdogana, który nadużywa prawa weta wobec szwedzkiej kandydatury na członkostwo w NATO! – stwierdzili w apelu ([6]).

Szwedzka niezależna parlamentarzystka kurdyjskiego pochodzenia Amineh Kakabaveh, dzięki której szwedzki rząd wygrał ostatnie głosowanie nad votum nieufności, powiedziała, że umowa z Turcją, to „czarny dzień szwedzkiej polityki zagranicznej”. Zapowiedziała też złożenie własnego wniosku o votum nieufności. Jego rozpatrzenie jest obecnie o tyle mało prawdopodobne, że jesienią w Szwecji odbędą się wybory parlamentarne ([7]).

W Szwecji żyje według różnych szacunków od 70 do 100 tys. Kurdów, mieszkających głównie w Sztokholmie i Uppsali. W Finlandii ok. 15 tys. W szwedzkim parlamencie zasiada 8 deputowanych pochodzenia kurdyjskiego.

[1] https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_197342.htm?selectedLocale=en

[2] https://www.al-monitor.com/originals/2022/06/pentagon-fully-supports-f-16-sale-turkey

[3] https://www.svd.se/sok?q=erdogan

[4] https://www.dn.se/ledare/sverige-ska-spela-hart-i-matchen-med-erdogan/

[5] https://www.dn.se/sverige/expert-det-har-borde-sverige-och-finland-aldrig-gatt-med-pa/

[6] https://anfenglish.com/rojava-syria/swedish-newspapers-publish-joint-advertisement-against-erdogan-60145

[7] https://www.reuters.com/world/europe/nato-deal-with-turkey-greeted-with-caution-concern-sweden-2022-06-29/